Water

Het visiedocument van VEMW was voor de Rijksoverheid de basis voor beleidsvorming.
In 2022 en 2023 is samen met de leden gewerkt aan een nieuw visiedocument. Tijdens het Nationale Watersymposium in juni hebben we dit uitgereikt aan de Directeur-Generaal Water en Bodem van het ministerie van I&W. In het stuk, getiteld ‘Klimaatrobuust waterbeheer en duurzaam watergebruik voor een toekomstbestendig watersysteem’, stellen we dat de industrie in 2035 20 procent minder (drink)water kan gebruiken en op langere termijn (2050) zelfvoorzienend kan zijn op het gebied van (zoet) water. Voor de industriële watertransitie die daarvoor nodig is, heeft VEMW een routekaart uitgewerkt. Ons visiedocument vormde voor de Rijksoverheid de basis voor de beleidsvorming, onder andere op het gebied van waterbesparing. Zo is de doelstelling van 20 procent (drink)water besparen overgenomen in het Nationale Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing en vormt het door VEMW ontwikkelde concept van de waterprofielen een belangrijk instrument voor het behalen van de besparingsdoelen.

Op verzoek van VEMW heeft het Rijk ervoor gekozen om niet alle bedrijven te verplichten om het drinkwatergebruik in 2035 met 20 procent te reduceren.
In het nationale plan van aanpak drinkwaterbesparing zijn niet alleen belangrijke onderdelen van ons visiedocument meegenomen; er is tevens rekening gehouden met meer specifieke belangen van VEMW-leden. Zo is bij de maatregelen rekening gehouden met de verscheidenheid in processen en schaal binnen de waterafhankelijke industrie. Het Rijk heeft er op verzoek van VEMW voor gekozen om niet alle bedrijven te verplichten om het drinkwatergebruik in 2035 met 20 procent te reduceren. In plaats daarvan moet eerst inzicht worden verkregen in het besparingspotentieel per branche. Daarbij wordt rekening gehouden met de ruimte die bedrijven hebben om ander water dan drinkwater te gebruiken. Voor sommige bedrijven, zoals voedingsmiddelenbedrijven of farmaceutische bedrijven, is die ruimte nihil. VEMW heeft tot slot het initiatief genomen om de brancheorganisaties van de vijf meest water-intensieve sectoren bij elkaar te brengen en afspraken te maken over de samenwerking bij de uitvoering van het plan van aanpak.

Door de inzet van VEMW krijgen bedrijven voldoende tijd om de stap naar chemie-arme waterbehandeling te maken.
In 2023 is door Rijkswaterstaat een handreiking opgesteld voor vergunningverleners en bedrijven. Het gaat daarbij om het beoordelen van vergunningsaanvragen van bedrijven die koelwater gebruiken en dit koelwater behandelen, vaak nog met chemicaliën die in het milieu belanden. De handreiking bevat een onderzoekplicht. Dit betekent dat bedrijven onderzoek moeten doen naar het verminderen van koelwaterchemicaliën door de inzet van chemie-arme technologieën. Rijkswaterstaat heeft de inhoud van de handreiking met VEMW afgestemd. Door onze inzet krijgen bedrijven voldoende tijd om de stap naar chemie-arme waterbehandeling te maken. Voorts hebben we ervoor gezorgd dat er wordt gekeken naar integrale effecten: als de toepassing van een alternatieve techniek leidt tot een minder robuuste bedrijfsvoering kan dit namelijk andere milieuproblemen opleveren. Inzet van nieuwe technieken is dan ook alleen opportuun als deze daadwerkelijk effectief zijn en de integrale milieuprestaties verbeteren.

Mede door inzet van VEMW blijft de anti-afhaakregeling bestaan.
Met de zogenaamde anti-afhaakregeling kunnen waterschappen voorkomen dat grote bedrijven uit kostenoverweging zelf gaan zuiveren en dus (geheel of gedeeltelijk) afhaken van de collectieve zuivering van de waterschappen. Bedrijven kunnen onder voorwaarden een korting krijgen als ze niet zelf gaan zuiveren. De huidige regeling is aangemerkt als staatssteun, waardoor goedkeuring van de Europese Commissie (EC) nodig was. Deze goedkeuring liep tot eind 2023. Mede door de inzet van VEMW blijft de regeling bestaan. De vorm is aangepast naar een marktconforme regeling, waardoor de continuïteit van de anti-afhaakregeling gewaarborgd is. Deze is namelijk straks niet langer afhankelijk van de goedkeuring van de EC. Dit is goed nieuws voor bedrijven die gebruikmaken van de anti-afhaakregeling, maar ook voor bedrijven die overwegen om zelf te gaan zuiveren omdat dit in hun situatie financieel voordeliger is.

In 2023 heeft VEMW samen met VNO-NCW een ‘actieprogramma chemische stoffen bedrijfsleven’ opgesteld.
Eind 2027 moet Nederland voldoen aan de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Om zover te komen, moet er in betrekkelijk weinig tijd nog heel wat gebeuren. Daarom is het Rijk gestart met het KRW-impulsprogramma. Onderdeel daarvan is een extra inspanning voor de aanpak van chemische stoffen waarvan de normen in grond- en oppervlaktewater worden overschreden. In 2023 heeft VEMW samen met VNO-NCW een ‘actieprogramma chemische stoffen bedrijfsleven’ opgesteld. Het programma is aanvullend op lopend beleid. Er wordt een ketenaanpak gevolgd, waarbij er ook naar de productie van stoffen en het gebruik in bedrijfsprocessen wordt gekeken (‘wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit’). Door mee te doen aan het actieprogramma wordt voor bedrijven zoveel mogelijk voorkomen dat er na 2027 geen ontwikkelingen, projecten en uitbreidingen meer mogelijk zijn of dat bijvoorbeeld lozingsvergunningen ingetrokken worden.

Dankzij een door VEMW gecoördineerde lobby is een amendement over afschaffing van het heffingsplafond verworpen.
Tijdens de behandeling van het Pakket Belastingplan 2024 is in de Tweede Kamer een amendement ingediend over het afschaffen van het heffingsplafond op de belasting op leidingwater. VEMW is tegen het zomaar afschaffen van het heffingsplafond zonder dat duidelijk is of en in hoeverre dit leidt tot waterbesparing c.q. duurzamer gebruik van water. Het amendement is verworpen door een via VEMW gecoördineerde lobby, waarbij we de samenwerking hebben gezocht met de Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI), de Koninklijke Vereniging van Nederlandse papier- en kartonfabrieken (VNP), de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI) en de Vereniging Energie voor Mobiliteit en Industrie (Vemobin).

Mede door de inspanningen van VEMW is er sprake van een beheerste ontwikkeling van verschillende water(gerelateerde) tarieven.
Leden van VEMW betalen verschillende watertarieven en -heffingen. Ze betalen aan het waterbedrijf voor het drink- of industriewater dat ze inkopen en aan de waterbeheerder (waterschap of Rijkswaterstaat) voor het proceswater dat indirect (op de riolering) of direct (op oppervlaktewater) wordt geloosd. Aan de gemeente is een rioolheffing verschuldigd en aan de provincie een grondwaterheffing als er grondwater wordt onttrokken. Mede door de inspanningen van VEMW is er, ondanks de druk op de kosten van het waterbeheer, opnieuw sprake van een beheerste ontwikkeling van de diverse water(gerelateerde) tarieven. Voor de drinkwatertarieven is wel een aanzienlijk stijging aan de orde. Deze hangt samen met sterk gestegen kosten voor energie en materiaal, een stijgende vraag naar drinkwater, een groeiende druk op de kwaliteit van de bronnen en een toenemende vervangingsopgave van ondergrondse infrastructuur.