Wanneer er sprake is van fysieke gastekorten zien wij de oplossing in een tenderregeling en niet in verplichte afschakeling. Het voorstel hiervoor heeft politieke steun gekregen.
In 2022 was er - met vermindering van Russische gasleveringen en de latere sabotage van de Nordstream pijpleidingen - een grote angst voor fysieke gastekorten. Tot die fysieke tekorten is het toen en ook in 2023 niet gekomen. Evenmin zijn er knopen doorgehakt over aanpassingen van het Bescherm- en Herstelplan Gas (BH-G) en een definitieve invulling van de vrijwillige Tenderregeling Gasbesparing (stap 3) en Verplichte Afschakeling (stap 7). Het ministerie van EZK heeft wel met stakeholders, waaronder VEMW, overleg gevoerd. Er is gesproken over wie en in welke volgorde verplicht afgeschakeld zou moeten worden. Er was aandacht voor uitzonderingen, zoals bedrijven met productiegassen, een bijdrage aan de elektriciteitsproductie en gesloten distributiesystemen (GDS). Een idee om af te schakelen langs de lijn van SBI-codes hebben wij gelukkig kunnen verhinderen, omdat dit voorbij zou gaan aan kritische ketenafhankelijkheden. We vertrouwen erop dat een systeem van verplichte afschakeling in het geval van ernstige verstoring van de gasvoorziening, inclusief de door VEMW bepleite tenderreling, in 2024 – met twéé jaar vertraging - definitief vastgesteld kan worden.

VEMW vindt het onverstandig om het Groningen-gasveld definitief en onomkeerbaar te sluiten. Nu dat toch gebeurt, is de gasopslag dé cruciale flexibiliteitsleverancier.
Cruciaal voor de leveringszekerheid is de eigen productie van gas in Nederland. Voorgaande jaren was de leveringszekerheid van laagcalorisch gas uitsluitend afhankelijk van de productie uit het Groningenveld. In toenemende mate wordt laagcalorisch gas geproduceerd uit hoogcalorisch gas (menging van gasstromen, stikstofinjectie). Uit oogpunt van leveringszekerheid zou laagcalorisch gas geheel uit hoogcalorisch gas gemaakt kunnen worden. De nieuwe stikstoffabriek in Zuidbroek is met enige vertraging in 2023 in gebruik genomen en gaat dit mede mogelijk maken.
VEMW vond en vindt het onverminderd onverstandig om het Groningen-gasveld te sluiten door (onomkeerbare) afdichting van de putten. Wij hebben dit probleem aangekaart bij onder meer GTS en het ministerie van EZK. Het kabinet heeft ons advies en dat van GTS terzijde geschoven. Daarmee is het voor de gasleveringszekerheid van cruciaal belang dat de gasopslagen (volume circa een derde van ons normale gasjaarverbruik) goed functioneren en aan het begin van het stookseizoen voor minimaal 90 procent gevuld zijn. Dit is van nationaal belang, waarbij de extra kosten die gemaakt moeten worden, afgedekt worden uit de algemene middelen van de overheid. Dat in 2022-2023 die kosten toevallig marginaal waren door de enorm hoge commodityprijs doet daar niks aan af. Deze punten hebben we in een consultatie meegegeven aan een door EZK ingeschakeld onderzoeksbureau.

VEMW was eind 2022 en begin 2023 actief betrokken bij voorstellen om in EU-verband gezamenlijk gas in te kopen. Daarna werd het stil. De Europese Commissie broedt op een verlenging van het platform voor gezamenlijke gasinkoop, JPM (Joint Purchase Mechanism).
De Europese Commissie is met meerdere voorstellen gekomen om Europa slagvaardiger te maken om de energiecrisis in 2022 – maar ook daarna - het hoofd te kunnen bieden. In het begin van de crisis heeft de Europese Commissie het staatssteunkader tijdelijk verruimd, zodat landen meer steun konden geven aan de industrie. Nederland heeft daar geen gebruik van gemaakt.
Een voorstel om Europees gezamenlijk gas in te kopen met de leveranciers en grote bedrijven in de lidstaten is met meerdere tenders in 2023 wel ingevuld. Met succes in een aantal Europese landen, maar na de eerste ronde bleek het animo vanuit Nederland zeer beperkt, oók daar waar aggregatie van kleinere portfolio’s in één tender mogelijk bleek. In 2022 werd in crisisomstandigheden getwijfeld aan de marktuitkomsten (Nederlandse TTF voorop) door de historisch hoge prijzen en volatiliteit. Dit sentiment is in 2023 weer verdwenen. Mede door de vereisten aan het vullen van gasbergingen, een zachte winter, een reductie van de gasvraag (Nederland met een kwart) en de grote uitbreidingen van LNG-terminalcapaciteit, is een fysiek gastekort uitgebleven. De Europese Commissie broedt op een verlenging van het JPM. VEMW houdt de vinger aan de pols.

De trend van GTS-tariefstijging als gevolg van teruglopende rekenvolumina wordt fors gedempt door een ongekende boeking van onderbreekbare capaciteit.
De GTS-tarieven zijn in 2023 met gemiddeld 19 procent gestegen t.o.v. 2022, nadat ze dat jaar al gestegen waren met gemiddeld 17 procent. De tarieven werken door in de nettarieven van de regionale netbeheerders, zoals Liander, Enexis en Stedin. Oorzaken van de tariefstijgingen: afname van de transportboekingen (exportcontracten Groningengas lopen af), verhoging van de toegestane omzet (regulering) en meerdere nacalculaties (inflatie, energie inkoopkosten t.b.v. compressie en kwaliteitsconversie). De verwachting is dat de tariefstijging in 2024 gedempt wordt omdat shippers in 2023 buitensporig veel onderbreekbare capaciteit hebben geboekt door omkering van de gasstromen (Russisch gas uit het oosten vervangen door LNG uit het westen). VEMW plukt hier de vruchten van een jarenlange inzet op meer transparantie. Dankzij die afgedwongen transparantie is ons inzicht vergroot, hetgeen we gebruiken in het belang van de netgebruikers.

VEMW heeft ACM geadviseerd over de kosten voor het hergebruik van GTS-leidingen voor het transport van waterstof.
In de zomer van 2023 hebben ACM, Gasunie (GTS en HNS) en belanghebbenden, waaronder VEMW, in drie klankbordsessies overlegd over de overdracht van de activa van GTS naar HNS. Uitkomst voor de waardering van de over te dragen activa is een gemiddelde prijs per km op basis van de actuele gereguleerde activawaarde (GAW). Dit is vastgelegd in een ACM-advies aan de minister van EZK. Waterstofnetgebruikers gaan voor die overgedragen activa betalen en GTS-netgebruikers krijgen de overdrachtsopbrengsten in mindering gebracht met een nettarievenreductie. Dit is van belang voor alle gasverbruikers. Immers, een deel van deze gebruikers gaat zijn warmtebehoefte elektrificeren, een deel gaat waterstof gebruiken en een deel gaat een mix toepassen. Allen hebben volgens VEMW recht op tarieven die de doelmatige kosten reflecteren, of je nu gas, waterstof of elektriciteit gebruikt of gaat gebruiken.